İşe İade Süreçlerinde Arabuluculuk Zorunluluğu ve Yeni Dönem: İşçi-İşveren İlişkilerinde Önemli Değişiklikler

2024 yılı itibarıyla işçi ve işveren ilişkilerinde köklü bir değişim yaşandı. İş mahkemelerinin yoğun iş yükünü azaltmak ve uyuşmazlıkların daha hızlı bir şekilde çözüme kavuşturulmasını sağlamak amacıyla, işe iade süreçlerinde arabuluculuk dönemi başlatıldı. Bu yenilik, iş yaşamında uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir aşama olarak kabul edilmektedir.

Arabulucuya Başvurma Zorunluluğu Nedir?

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesinin 1 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte, iş yaşamında arabulucuya başvurma zorunluluğu getirildi. Bu zorunluluk, yalnızca feshin geçersizliği iddiasıyla işe iade süreçlerini değil, aynı zamanda tazminat, izin, fazla mesai gibi diğer alacaklarla ilgili uyuşmazlıkları da kapsamaktadır.

Geçmişte, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıklar doğrudan mahkemeye taşınırken, artık uyuşmazlıkların çözümünde ilk başvuru noktası arabulucu oldu. Bu, tarafların mahkemeye gitmeden önce arabulucu aracılığıyla çözüm aramaları gerektiği anlamına gelir. İş mahkemeleri, ancak arabuluculuk süreci sonuçsuz kaldığında devreye girmektedir.

İşe İade Süreci Nasıl İşler?

İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde arabulucuya başvurmak zorundadır. Bu süreçte arabulucunun rolü, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlığı çözmek için tarafsız bir şekilde aracılık yapmaktır. Arabulucu, tarafların anlaşmaya varmasına yardımcı olur, ancak karar verici değildir.

Arabuluculuk görüşmeleri sonucunda işveren, işçinin işe iadesini kabul ederse, işe başlatma tarihi ve çalıştırılmayan süreye ilişkin ücret ve diğer haklar görüşme sırasında kararlaştırılır ve tutanağa eklenir. İşçinin belirlenen tarihte işe başlaması zorunludur; aksi takdirde yapılan fesih geçerli sayılacak ve arabuluculuk sürecinde yapılan anlaşma geçerliliğini yitirecektir.

Arabulucuya Başvuru Süreci

Arabulucuya başvuracak kişi, uyuşmazlığın tarafı olan işçi ya da işverendir. Başvuru, işçinin ya da işverenin yerleşim yerindeki arabuluculuk bürosuna yapılabilir. Eğer arabuluculuk bürosu yoksa, başvuru yazı işleri müdürlüğüne yapılır. Arabulucu, başvuru yapılan büro tarafından atanır, ancak taraflar ortak bir karar alarak listeden bir arabulucu seçebilirler.

İşe İade Talebi İçin Gerekli Şartlar

İşe iade davasının konusu, iş akdinin feshinin geçersiz olduğu iddiasıdır. İşçi, işverenin fesih sebebine itiraz eder ve bu sebebin geçersiz olduğunu kanıtlamaya çalışır. İşe iade talebi için işverenin geçerli bir fesih nedeni göstermesi gerekmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesi, bu konuda işverenin yükümlülüklerini açıkça belirtmektedir.

Arabuluculuk Süreci Ne Kadar Sürer?

Arabulucu, başvuru yapıldıktan sonra üç hafta içinde süreci sonuçlandırmak zorundadır. Zorunlu hallerde bu süre en fazla bir hafta uzatılabilir. Eğer taraflar arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlayamazsa, özel hakeme ya da bölge adliyesine başvurarak mahkeme sürecini başlatabilirler. Ancak, mahkeme kararına itiraz etme hakkı yeni düzenlemelerle ortadan kaldırılmıştır.

Arabuluculuğun Zorunlu Olduğu Alanlar

Arabuluculuğun zorunlu olduğu başlıca alanlar şunlardır:

• İş akdi feshinin geçersizliği ve işçinin işe iadesi
• İşçinin ücret ve tazminat alacakları
• İhbar tazminatı
• Kıdem tazminatı
• Kötü niyet tazminatı
• Ayrımcılık tazminatı
• Fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ve yıllık izin ücretleri

İşverenler de işçilerden alacakları konusunda arabulucuya başvurabilirler. Bu kapsamda ihbar tazminatı ve işyerine verilen zararlardan doğan alacaklar arabuluculuk sürecine dahil edilmiştir.

İşe iade süreçlerinde arabuluculuk zorunluluğu, işçi ve işveren uyuşmazlıklarında daha hızlı ve etkin bir çözüm sunmakta, mahkemelerin iş yükünü hafifletmektedir. Bu yenilik, tarafların uyuşmazlıklarını daha barışçıl bir şekilde çözmelerine olanak tanıyan önemli bir adımdır.